Nesavršeni politički krug – jedan aspekt političke sudbine Bošnjaka u 20. stoljeću
Dr. Mesud Šadinlija
Sažetak: Političko organiziranje Bošnjaka na principima zasnovanim na modernoj evropskoj političkoj doktrini kao historijski proces započela je tradicionalna i zatečena društvena elita koju su činili najistaknutiji predstavnici islamske uleme, krupnih zemljoposjednika i gradskog trgovačko-zanatlijskog sloja. Postepeno su se uključivali mlađi, na zapadu školovani predstavnici bošnjačke inteligencije i nove elite koja je bila suočena s evidentnom potrebom prevazilaženja protivrječnosti između tradicionalnih vrijednosti i pogleda stečenih školovanjem i inkluzijom u savremene društvene tokove. To je bila osnova i početni impuls bošnjačke varijante opće dihotomije između starog i novog, tradicionalnog i modernog, konzervativnog i revolucionarnog. Ona se s vremenom i promjenama u strukturi društva usložnjavala i nadograđivala slojevima historijskog iskustva različitih epoha, ali se u svojoj suštini održala kao uočljiva karakteristika političkog organiziranja Bošnjaka sve do savremenog doba. Kroz komparaciju evolucije političkih stavova i životnih puteva Adila Zulfikarpašića i Muhameda Pilava pokušat ćemo djelomično osvijetliti taj aspekt političke sudbine Bošnjaka u 20. stoljeću. Ova dva čovjeka, koja su potekla iz iste sredine i iz istog socijalnog stratuma, u ranoj mladosti su iskazala želju za iskorakom izvan bošnjačkog političkog mainstreama, koji je predstavljala Jugoslovenska muslimanska organizacija, njen politički program i konkretna politička taktika malih koraka i neophodnih kompromisa. Radikalizacija političkih uvjerenja i prakse u mladosti vodila ih je na suprotna krila političkog spektra, jednoga krajnje lijevo, drugog krajnje desno. Poslije različitih ali duboko ličnih i traumatičnih iskustava suočavanja sa stvarnom suštinom političkog radikalizma, idući suprotnim stranama tog nesavršenog političkog kruga, našli su se u emigraciji, i ne na jednak način i sa istim intenzitetom akcije, ali ipak participirajući u afirmaciji ideja i stavova u odnosu na koje su u mladosti pokušavali načiniti otklon.
Ključne riječi: Bosna i Hercegovina, Bošnjaci, politika, identitet, nacionalno jedinstvo, tradicija, radikalizam, emigracija.